İng. consciousness Fr. conscience Alm. Bewusstsein Lat. conscientia Es. T. şuur // Yun. syn-eidesis – birlikte bilme (Akarsu)
Tanım
İçsel ve dışsal varoluşa ilişkin duygu ve düşüncelerin farkındalığını sağlayan insan zihninin bir tür yetisidir. Özellikle sıfat halindeki “bilinçli” kullanımı günlük dilde yaygındır. Bu şekliyle tam anlamıyla aktif bir zihin durumuna ve neyin ne için olduğunun bilindiği bir tür farkındalığa işaret etmek için sıklıkla kullanılır (Ör. bilinçli tercih, bilinçli davranış, bilinçli vatandaş vb.) Felsefi anlamda en az iki tür bilinç durumunu birbirinden ayrımsamak mümkündür. İçsel ya da öz-bilinç denilen farkındalık türü, insanın kendi düşüncesiyle yine kendisini kavraması, zihnin bir anlamda kendi üzerine katlanarak kendi kendini gözlemlemesi anlamına gelir. Bu anlamıyla bilinç aynı zamanda, (örneğin Descartes’ta olduğu gibi, cogito ergo sum) tüm diğer bilgilerin temeli olan bir bilgi olarak görülebilir. İkinci tür bilinç ise nesnel bilinç denilebilecek olan, şeyler üzerinde kurulmuş veya bir şeye yönelmiş olarak bilinçtir. Burada öznel bir farkındalık yerine nesnel bir farkındalığın mümkün olabileceği ima edilmektedir. Yine de bilinç ifadesinin herkesçe kabul edilmiş bir tanımı veya teorisi mevcut değildir.